سرویس خبری ایران من: در عصر حاضر که تهدیدات امنیتی و بحران‌های منطقه‌ای به یکی از چالش‌های اصلی کشورها تبدیل شده، درک صحیح از نقش این بحران‌ها در تقویت یا تضعیف انسجام ملی اهمیت ویژه‌ای یافته است. تجربه تاریخی نشان می‌دهد که جوامع در مواجهه با تهدیدات خارجی واکنش‌های متفاوتی از خود نشان می‌دهند. برخی جوامع در این شرایط دچار تفرقه و پراکندگی می‌شوند، در حالی که جوامع دیگر این بحران‌ها را به فرصتی برای تقویت همبستگی و وحدت ملی تبدیل می‌کنند. ایران در شرایط کنونی با تهدیدات و تجاوزات خارجی مواجه است که چگونگی مدیریت این بحران‌ها و تبدیل آن‌ها به فرصت‌های ملی‌سازی، موضوعی حیاتی محسوب می‌شود. این گفت‌وگو به بررسی ابعاد مختلف این موضوع و راهکارهای تقویت انسجام ملی در شرایط بحرانی می‌پردازد.
بحران‌ها؛ آزمون انسجام ملی
به گزارش ایران من، بحران‌ها، آزمون‌های واقعی برای سرمایه اجتماعی، اعتماد عمومی و انسجام ملی محسوب می‌شوند. عوامل گسست یا پیوند در جامعه در چنین شرایطی خود را با شفافیت بیشتری نشان می‌دهند. بحران اگرچه ذاتاً تهدید همراه دارد اما فرصتی برای بازتعریف پیوندهای اجتماعی، بازسازی اعتماد بین حاکمیت و مردم و بازیابی هویت جمعی نیز ارائه می‌دهد.
انسجام ملی به عنوان یکی از پایه‌های امنیت و بقاء کشور در زمانه‌های بحران از تهدیدهای طبیعی گرفته تا تجاوزات نظامی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. آنچه در دل جامعه پنهان بوده به سطح می‌آید: سوءتفاهم‌ها رنگ می‌بازند و چهره‌های واقعی خود را نمایان می‌کنند.
در همین راستا و با توجه به شرایط اخیر پژوهشگر ایرنا در گفت‌وگویی با «سیدمحمد بهشتی شیرازی» اندیشمند و کنشگر فرهنگی به بررسی ابعاد مختلف انسجام ملی در مواجهه با بحران پرداخت. این بررسی به ویژه در شرایطی انجام شد که تجاوز آشکار اسرائیل به ایران بار دیگر موضوع «همبستگی ملی» را در مرکز توجه افکار عمومی قرار داده است.
دوباره یکی شدن در برابر تجاوز
مساله امروز دفاع و حمایت از تمامیت ایران است. این مساله در چنین شرایطی چگونه می‌تواند تقویت شود؟
بهشتی شیرازی: ایران خانه ماست. بیگانگان وقتی که به خانه‌مان تعرض می‌کنند و قصد ورود یا تجاوز دارند، اهل خانه با همه تفاوت دیدگاه‌ها بر سر یک موضوع به اجماع می‌رسند: دفاع از خانه. ما ممکن است اختلاف‌نظرهایی در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی یا اجتماعی داشته باشیم. اما دشمنی که قصد ضربه زدن به وطن دارد در مواجهه با او این اختلاف‌ها به حاشیه می‌روند. دفاع از وطن در چنین شرایطی اولویت محسوب می‌شود و این موضوع ما را در یک جبهه قرار می‌دهد.
کسانی که در چنین موقعیت‌هایی همچنان بر دشمنی داخلی اصرار می‌ورزند و مرزبندی با دشمن خارجی را نادیده می‌گیرند بسیار نادرند. این افراد یا از درک و شعور سیاسی بی‌بهره‌اند یا تعمداً در نقش ابزار دشمن عمل می‌کنند. تاریخ البته نشان داده که چنین چهره‌هایی در همه جوامع وجود دارند اما همین بزنگاه‌ها فرصتی برای شناسایی آنان ارائه می‌دهد.
بحران؛ فرصت شناخت و مرزبندی
در مواجهه با دشمنی مثل اسرائیل چقدر می‌توانیم اختلاف‌های داخلی را به نفع وحدت ملی به تعویق بیندازیم؟
بهشتی شیرازی: دوران بحرانی یکی از ویژگی‌هایش این است که نقاب‌ها را کنار می‌زند و چهره‌های واقعی را نشان می‌دهد. افرادی که تا پیش از این در سایه حرکت می‌کردند در موقعیت تهدید ملی به وضوح خود را نشان می‌دهند. بنابراین باید با چشم باز این موقعیت را رصد کرد چرا که این بحران نیز مانند همه بحران‌ها روزی به پایان خواهد رسید. هیچ بحران سیاسی یا نظامی دائمی نیست اما آنچه از دل بحران باقی می‌ماند، دستاوردی‌ست از شناخت خود و دیگران، انسجام ملی و مرزبندی شفاف با دشمن.
بازسازی اعتماد و پیوند ملی
آیا می‌توان بحران‌های امنیتی را به فرصتی برای تقویت وحدت، بازتعریف دشمن و بازسازی اعتماد عمومی تبدیل کرد؟
بهشتی شیرازی: سوءتفاهم‌ها در دل این بحران رنگ می‌بازند. کسانی که نسبت به آن‌ها داوری نادرستی داشتیم ممکن است اکنون با مواضع شفاف‌شان اعتبار تازه‌ای به دست آورند. بحران، آزمونی برای صداقت و سلامت محسوب می‌شود. مردمان با سلامت نفس از دل تهدیدها محبت، همبستگی و پیوند ملی بیرون می‌کشند. همین بحران که به سبب تعرض آشکار اسرائیل شکل گرفته می‌تواند نقطه‌ای برای بازسازی انسجام ملی باشد.
تا دیروز شاید تصور می‌شد انسجام در جامعه ما آسیب دیده یا سست شده است اما امروز شاهدیم که دشمنی مشترک با رژیمی متجاوز، مردم را در کنار هم قرار داده و حس مشترکی از وطن‌دوستی را در دل‌ها بیدار کرده است.
اکنون هرکسی که در جایگاهی قرار دارد به ویژه در سطح حاکمیت، باید برای زدودن دلخوری‌های گذشته تلاش کند. حاکمیت با جامعه و جامعه با حاکمیت باید مهربان‌تر شوند. این مهربانی مقدمه‌ای برای شکل‌گیری دوباره آن پیوندهای اجتماعی محسوب می‌شود که ممکن است در سال‌های گذشته تضعیف شده باشد.
دشمنی آشکار اسرائیل با ایران چطور می‌تواند محرکی برای بازتعریف رابطه حاکمیت با مردم باشد؟
بهشتی شیرازی: نیروهای نظامی ما در این روزها در قامت حقیقی خود یعنی «مدافعان وطن» ظاهر شده‌اند و واکنش مردم نیز متفاوت است. آنان با غرور و حمایت از این نیروها یاد می‌کنند. ممکن است تا پیش از این به دلایلی برخی انتقادها یا سوءتفاهم‌ها وجود داشت اما اکنون در مواجهه با دشمن خارجی مردم با همه وجود از مدافعان خود حمایت می‌کنند.
این لحظه تاریخی لحظه همبستگی دوباره است. این لحظه‌ای است که محبت، اعتماد و وحدت می‌توانند جایگزین تفرقه و سوء‌ظن شوند. باید از این فرصت نهایت بهره را برد چون آنچه امروز ساخته می‌شود می‌تواند آینده‌ای امن‌تر، متحدتر و سرافرازتر برای ایران رقم بزند.
