سرویس خبری ایران من: رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در مصاحبه‌ای با شبکه CBS درباره وضعیت تأسیسات هسته‌ای ایران پس از حملات نظامی اخیر صحبت کرد. وی بر لزوم بازگشت به دیپلماسی و گفت‌وگوی سازنده تأکید کرد. گروسی همچنین درباره خسارات وارد شده و ضرورت شفاف‌سازی اظهار نظر کرد.
گزارش خسارات تأسیسات هسته‌ای ایران
به گزارش ایران من، در گفت‌وگویی با شبکه CBS، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به خسارات وارد شده به تأسیسات هسته‌ای ایران اشاره کرد. آمریکا و اسرائیل حملات نظامی اخیر را علیه این تأسیسات انجام دادند. گروسی بر لزوم بازگشت به گفت‌وگو و تعامل سازنده تأکید کرد.
ایران بخشی از ظرفیت‌های فنی خود را حفظ کرده است. گروسی خاطرنشان کرد که تهران همچنان یکی از کشورهای پیشرفته در حوزه فناوری هسته‌ای محسوب می‌شود. حملات نظامی این دانش را از میان نمی‌برد.
گروسی تأکید کرد که ایران حق محافظت از زیرساخت‌های راهبردی خود را دارد. وی تصریح کرد که تنها مسیر پایدار، دیپلماسی و شفاف‌سازی متقابل است. اقداماتی که اعتماد را تضعیف کند، راه‌حل نیست. وی گفت: «ما هرگز نگفته‌ایم ایران سلاح هسته‌ای دارد، بلکه نیازمند گفت‌وگوی مستقیم برای تکمیل تصویر واقعی هستیم.»
ارزیابی خسارات و وضعیت فعلی
مارگارت برنن: آقای مدیرکل، اتفاقات متعددی در جریان است. امیدوارم بتوانید آخرین اطلاعات را با ما در میان بگذارید. وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده که آمریکا بمباران‌های اخیر را انجام داده است. تأسیسات هسته‌ای این کشور دچار آسیب‌های جدی شده‌اند. همچنین گزارش‌هایی داریم که اسرائیل چند تن از دانشمندان ارشد هسته‌ای ایران را ترور کرده است. در حال حاضر، وضعیت توانمندی‌های هسته‌ای ایران چگونه ارزیابی می‌شود؟
رافائل گروسی: بله، ما می‌توانیم از توصیف‌های مختلفی استفاده کنیم، اما همه بر سر یک نکته توافق دارند: خسارات بسیار جدی بوده‌اند. این آسیب‌ها به‌ویژه در تأسیسات کلیدی رخ داده است. فوردو، نطنز و اصفهان آسیب دیده‌اند. ایران در این تأسیسات ظرفیت‌های مهمی برای فرآوری، تبدیل و غنی‌سازی اورانیوم داشت. ایران همچنان تا حدی این ظرفیت‌ها را دارد. برخی زیرساخت‌ها هنوز باقی مانده‌اند، اما این حملات یک عقب‌گرد جدی در توان هسته‌ای ایران ایجاد کرده‌اند.
سؤال اساسی اکنون این است که گام‌های بعدی چیست؟ ایران باید ارزیابی دقیق میزان خسارات را انجام دهد. ایران باید مشخص کند چه بخش‌هایی باقی مانده‌اند. در نهایت، آژانس باید به این تأسیسات بازگردد. ما نه برای ارزیابی خسارات، بلکه برای بازسازی درک خود از فعالیت‌های جاری بازمی‌گردیم. دسترسی به مواد هسته‌ای بسیار حیاتی است. البته شروع دوباره مذاکرات این امر را مشروط می‌کند.
وزیر خارجه ایران، دکتر عراقچی، اعلام کرد که برنامه هسته‌ای ایران به‌شدت آسیب دیده است. عراقچی گفت اکنون زمان تمرکز بر آینده و ترمیم رسیده است.
مارگارت برنن: شما به دیپلماسی اشاره کردید. رئیس‌جمهور ترامپ خواستار آغاز گفت‌وگوهای دیپلماتیک با ایران شده است. ترامپ می‌خواهد مسأله هسته‌ای را حل‌وفصل کند. می‌دانم که شما ارتباط منظمی با نماینده ویژه، استیو ویتکاف دارید. آیا اکنون نیز با او در تماس هستید؟ آیا آژانس در هرگونه توافق احتمالی، نقشی ایفا خواهد کرد؟
رافائل گروسی: بی‌تردید آژانس باید در مرحله‌ای از مسیر، در این فرآیند دخیل باشد. آقای ویتکاف تلاش‌هایی انجام می‌دهد که من کاملاً از آن‌ها حمایت می‌کنم. اگر این تلاش‌ها به توافقی منتهی شود، آن توافق شامل فعالیت‌های مجاز ایران خواهد بود. توافق همچنین محدودیت‌هایی بر برخی اقدامات خواهد داشت. راستی‌آزمایی و نظارت آژانس در این‌جا ضروری می‌شود.
ما در تماس دائمی با طرف‌های مرتبط هستیم، اما برقراری دوباره ارتباط با ایران آسان نخواهد بود. وقایع تلخی رخ داده است که این کار را دشوار می‌کند.
مسئولان آتش‌بس را چند روز پیش اعلام کردند. من شخصاً نامه‌ای برای وزیر خارجه عراقچی ارسال کردم. من پیشنهاد دادم که بازگشت تدریجی بازرسان به تأسیسات هسته‌ای مورد بررسی قرار گیرد.
البته مذاکراتی در جریان است که آژانس مستقیماً در آن‌ها مشارکت ندارد. گفت‌وگوهای سیاسی بین دولت‌ها انجام می‌شود. اما ما باید وارد عمل شویم تا توافق حاصل‌شده قابل اعتماد باشد. توافق باید راستی‌آزمایی‌پذیر باشد.
مارگارت برنن: اما از سوی دیگر، مجلس ایران اخیراً قانونی را تصویب کرده است. این قانون خواستار تعلیق همکاری با بازرسان آژانس است. وزیر امور خارجه نیز گفته است که برنامه‌ای برای سفر شخص شما به ایران وجود ندارد. آیا این به آن معناست که ایران مانع ادامه حضور بازرسان خواهد شد؟ آیا بازرسانی که هم‌اکنون در ایران هستند، هنوز امکان دسترسی دارند؟
رافائل گروسی: امیدوارم چنین نشود. وزیر خارجه ایران اعلام کرده که این قانون و پیامدهای آن برای همکاری‌های ما در حال بررسی است. اکنون زمان آن رسیده که به میز مذاکره بازگردیم.
ایران، مانند بیش از ۱۹۰ کشور دیگر، عضو معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است. ایران به موجب این معاهده موظف به همکاری با آژانس است. ما قانون اخیر مجلس ایران را مطالعه کرده‌ایم. ما متوجه شدیم که در آن، موضوع همکاری بر اساس اصول ایمنی و امنیت تأسیسات ذکر شده است.
به نظر من، این الزام با بازرسی‌های ما ناسازگار نیست، اما ما نمی‌توانیم این موضوع را در مصاحبه‌ها حل کنیم. تنها مذاکره مستقیم با ایران این امر را ممکن می‌سازد.
حملات نظامی انجام شد. پس از آن، تنها راه‌حل واقعی و پایدار، راه‌حل دیپلماتیک خواهد بود.
مارگارت برنن: بنابراین، آژانس در حال حاضر بازرسان را اخراج نکرده است؟
رافائل گروسی: خیر، اخراج رسمی یا توقف همکاری اعلام نشده است. من با نگرانی، اما با دقت، قانون جدید را پیگیری می‌کنم. البته پارلمان ایران این قانون داخلی را تصویب کرده است. اما همان‌طور که می‌دانید، معاهدات بین‌المللی بر قوانین داخلی اولویت دارند.
ایران تاکنون تصمیمی مبنی بر توقف رسمی همکاری اعلام نکرده است. این موضوع نشانه‌ای مثبت و سازنده است. ما نیازمند شفاف‌سازی هستیم، چرا که در غیر این‌صورت هیچ‌کس نخواهد دانست که دقیقاً چه چیزی در ایران در حال وقوع است.
برنامه هسته‌ای ایران، هرچند آسیب دیده، به مسیر خود ادامه خواهد داد. اما مذاکرات باید جزئیات آن را روشن کند.
مارگارت برنن: ایران چند هفته پیش اعلام کرده بود که برای حفاظت از دارایی‌های هسته‌ای خود اقداماتی انجام خواهد داد. ایران می‌خواست در برابر حملات محافظت کند. آیا این کشور درباره جابه‌جایی سانتریفیوژها یا ظروف حاوی اورانیوم غنی‌شده، آژانس را در جریان گذاشته است؟
رافائل گروسی: خیر، ایران این اطلاعات را در اختیار ما قرار نداده است. هرچند ممکن است فرصت کافی برای انجام این کار وجود نداشته باشد. مسئولان پیش‌تر اعلام کرده بودند که تأسیسات جدیدی برای غنی‌سازی در اصفهان راه‌اندازی شده است. ما قرار بود در تاریخ ۱۳ ژوئن برای بازرسی به آن‌جا برویم. اما حملات اخیر این تأسیسات را به‌شدت آسیب داده است. به همین دلیل تأکید می‌کنم ضرورت گفت‌وگو و از سر گیری تعاملات بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. ایران حق دارد از دارایی‌های راهبردی خود محافظت کند، اما طبق تعهداتش، باید آژانس را از هرگونه تغییر مطلع سازد. شرایط جنگی این امکان را از بین برد. اکنون زمان اتصال مجدد و بازگشت به میز مذاکره است.
مارگارت برنن: ایران پیش از حملات، حدود ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا ذخیره کرده بود. آیا مشخص است که این مواد به کجا منتقل شده‌اند؟ آیا کسی پیش از حمله آن‌ها را جابه‌جا کرده بود؟
گروسی: ما این احتمال را مطرح می‌کنیم که وقتی ایران از اتخاذ تدابیر حفاظتی سخن گفت، این شامل جابه‌جایی مواد نیز می‌شد. اما واقعیت این است که ما نمی‌دانیم این مواد اکنون کجاست. ما نمی‌دانیم آیا بخشی از آن‌ها در جریان حملات ۱۲ روزه از بین رفته‌اند یا نه. این مسأله نیازمند شفاف‌سازی فوری است. در غیر این صورت، ابهام موجود به یک خطر بالقوه دائمی تبدیل خواهد شد. به همین دلیل بار دیگر تأکید می‌کنم که ایران باید هرچه سریع‌تر دسترسی کامل بازرسان ما را فراهم کند.
مارگارت برنن: مکان ذخایر اورانیوم با غنای بالا مشخص نیست. اطلاعاتی از وضعیت همه سانتریفیوژها در دست نیست. با توجه به این موارد، آیا هنوز احتمال حرکت سریع ایران به‌سوی ساخت سلاح هسته‌ای وجود دارد؟
گروسی: ما نمی‌خواهیم هشداری بی‌مورد بدهیم، اما باید واقعیت‌ها را روشن کنیم. ایران پیش از این، برنامه‌ای بلندپروازانه در زمینه هسته‌ای داشت. بخشی از آن ممکن است همچنان برقرار باشد. دانش فنی و زیرساخت صنعتی ایران هنوز پابرجاست. ایران از نظر فناوری هسته‌ای کشوری پیچیده و پیشرفته است. کسی این دانش را نمی‌تواند پاک کند. این واقعیت باید ما را تشویق کند تا به‌جای تمرکز بر پاسخ نظامی، بر راه‌حل‌های دیپلماتیک و فنی متمرکز شویم.
مارگارت برنن: آیا بازرسان آژانس تا پیش از حملات، همچنان به برخی تأسیسات دسترسی داشتند؟ و در مورد تصاویر ماهواره‌ای کامیون‌ها در اطراف فوردو چه می‌دانید؟
گروسی: بله، ما تا پیش از حملات، به برخی تأسیسات دسترسی داشتیم. همان‌طور که شما اشاره کردید، اطلاعیه‌ای مبنی بر اجرای اقدامات حفاظتی منتشر شده بود. این اقدامات ممکن بود شامل جابه‌جایی تجهیزات و مواد باشد. ما تصاویر کامیون‌ها را دیده‌ایم، اما تأکید می‌کنم که نباید از روی تصاویر، سریع و قطعی نتیجه‌گیری کرد. درگیری‌ها پایان یافت. پس از آن باید فرایندهای بازرسی از سر گرفته شود. در غیر این صورت، فضای عدم اطمینان باقی خواهد ماند. این موضوع می‌تواند مانعی جدی بر سر راه هرگونه توافق آینده باشد.
مارگارت برنن: آیا ایران پیش از حملات همچنان اطلاعات خود را به آژانس ارائه می‌داد؟
گروسی: بله، اما کاستی‌هایی وجود داشت. ما در خصوص تعداد سانتریفیوژها و میزان مواد غنی‌شده اطلاعات کاملی داشتیم. اما در برخی حوزه‌های دیگر، ایران داده‌هایی که ما درخواست کرده بودیم به ما نمی‌داد. اکنون، حملات انجام شد. پس از آن اطلاعات ما کاملاً قطع شده است.
مارگارت برنن: ایران ذخایر اورانیوم خود را پنهان نکرده بود، اما شما همچنان ابراز نگرانی کرده‌اید. آیا تصور می‌کنید این ذخایر هدفی غیرصلح‌آمیز داشته‌اند؟ آیا نشانه‌ای از گرایش به سمت ساخت تسلیحات هسته‌ای دیده‌اید؟
گروسی: اجازه دهید شفاف بگویم: ایران هرگز سلاح هسته‌ای نداشته است. ما درباره نیت کشورها قضاوت نمی‌کنیم. ما تنها فعالیت‌ها را بررسی و گزارش می‌کنیم. نگرانی ما از آنجاست که در برخی سایت‌ها، ما آثاری از اورانیوم کشف کردیم. این آثار به تأسیسات اعلام‌شده تعلق نداشتند. ما پاسخ‌های قابل قبولی هم دریافت نکردیم. ما باید به این مکان‌ها بازگردیم و موضوع را با دقت بررسی کنیم.
مارگارت برنن: وزیر خارجه ایران گزارش شما را ناعادلانه خوانده است. او آن را بهانه‌ای برای توجیه حملات نظامی دانسته است. پاسخ شما به این انتقاد چیست؟
گروسی: می‌دانم که ایران تحت فشار شدید قرار دارد، اما چه کسی واقعاً باور می‌کند که گزارش فنی آژانس دلیل این درگیری‌ها بوده است؟ گزارش ما هیچ چیز جدیدی در بر نداشت. ما همواره ارزیابی‌های خود را با صداقت و بی‌طرفی ارائه کرده‌ایم. ما هرگز نگفته‌ایم که ایران دارای سلاح هسته‌ای است یا در آستانه ساخت آن قرار دارد. چون ما چنان شواهدی در اختیار نداشته‌ایم.
مارگارت برنن: با این حال، شما گفته‌اید که نمی‌توانید تأیید کنید برنامه ایران صرفاً صلح‌آمیز است.
گروسی: درست است. زیرا ما باید اطلاعات کامل و شفاف داشته باشیم. برخی سؤالات اساسی مطرح شده‌اند. ایران پاسخ روشنی به آن‌ها نداده است.
مارگارت برنن: ارزیابی‌های متفاوتی درباره میزان عقب‌گرد برنامه هسته‌ای ایران پس از حملات وجود دارد. برخی معتقدند چند ماه، برخی دیگر چند سال. واقعیت چیست؟
گروسی: این نگاه که همه‌چیز را مانند ساعت شنی محاسبه کنیم، در حوزه سلاح‌های کشتار جمعی کارساز نیست. همه‌چیز به تعریف شما از «عقب‌گرد» بستگی دارد. ایران همچنان ظرفیت‌های صنعتی و فناوری خود را حفظ کرده است. اگر ایران تصمیم به بازسازی بگیرد، قادر به این کار است. این موضوع نشان می‌دهد که تنها مسیر منطقی، بازگشت به میز مذاکره است. یافتن یک راه‌حل فنی، قابل راستی‌آزمایی و پایدار ضروری است. این بحران، به‌نوعی می‌تواند فرصتی برای بازتعریف مسیر نیز باشد.
