سرویس خبری ایران من: در حالی که تنش‌های منطقه‌ای در خاورمیانه ادامه دارد، مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا وارد مرحله جدیدی شده است. پس از پایان درگیری‌های اخیر و با میانجی‌گری دونالد ترامپ، امکان احیای مذاکرات و دستیابی به توافقی جامع مطرح شده که می‌تواند چشم‌انداز همکاری‌های منطقه‌ای را تغییر دهد.
آمادگی ایران برای پیوستن به کنسرسیوم منطقه‌ای
ایران اعلام کرده که آماده است در چارچوب مذاکرات هسته‌ای با آمریکا، به یک کنسرسیوم منطقه‌ای بپیوندد و بخشی از اورانیوم غنی‌شده خود را منتقل کند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، گفته این مذاکرات ممکن است از هفته آینده دوباره آغاز شود؛ هرچند کاخ سفید هنوز تاریخ مشخصی را اعلام نکرده است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، امروز تأکید کرد که فعلاً برنامه‌ای قطعی برای برگزاری مذاکرات وجود ندارد، اما انتظار می‌رود هر روز تاریخ آن اعلام شود.
نقش میانجی‌گری در پایان درگیری
در جریان دوازده روز جنگ اخیر، مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم بین ایران و آمریکا از طریق قطر و برخی واسطه‌های دیگر ادامه داشت. این گفت‌وگوها در نهایت به آتش‌بسی منجر شد که ترامپ در ۲۴ ژوئن میانجی‌گری کرد و پایان درگیری را رقم زد.
استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، اعلام کرده که آمریکا امیدوار است بتواند به یک «توافق صلح جامع با ایران» دست پیدا کند؛ توافقی که علاوه بر بازسازی برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران بدون غنی‌سازی، به امکان مشارکت تهران در «رنسانس» اقتصادی منطقه همراه با همسایگان عرب خلیج فارس بپردازد. این طرح بخشی از چشم‌انداز ترامپ برای منطقه‌ای مبتنی بر «تجارت، نه درگیری» خواهد بود.
موضع ایران درباره همکاری‌های هسته‌ای
امیرسعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل، در مصاحبه‌ای کتبی و اختصاصی با المانیتور گفت که ایران آماده است با همه کشورهای منطقه‌ای که دارای راکتور هسته‌ای هستند همکاری کند؛ چه در زمینه ایمنی راکتورها و چه در تأمین سوخت آنها، مشروط بر اینکه این همکاری جایگزین برنامه هسته‌ای داخلی ایران نشود و تنها به‌عنوان طرحی تکمیلی عمل کند.
ایروانی با اشاره به پیشنهاد قبلی دولت ترامپ برای تولید مشترک و غنی‌سازی گفت: «تشکیل کنسرسیوم کاملاً می‌تواند یکی از شکل‌های این همکاری باشد.»
او در پاسخ به پرسشی درباره پذیرش محدودکردن غنی‌سازی به چارچوب یک کنسرسیوم منطقه‌ای مستقر در داخل ایران، توضیح داد: «در اصل مخالفتی با این موضوع نداریم، اما باید جزئیات هر پیشنهادی را که دریافت می‌کنیم به‌طور دقیق بررسی کنیم.»
زمانی که از او درباره امکان انتقال ذخایر اورانیوم با غنای بالا یا قرار دادن آنها تحت نظارت بین‌المللی سؤال شد، گفت: «اگر توافق جدیدی حاصل شود، ما آماده‌ایم ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۲۰ و ۶۰ درصد را به کشور دیگری منتقل کنیم تا از خاک ایران خارج شود و در مقابل، کیک زرد دریافت کنیم.» او همچنین یادآوری کرد که در گذشته، این مدل همکاری با روسیه در چارچوب برجام تجربه شده و افزود: «راه دیگر این است که این ذخایر در داخل ایران، تحت پلمب و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نگهداری شود. این مسئله بستگی به محتوای مذاکرات و شرایط توافق نهایی دارد و خط قرمز قطعی برای ما محسوب نمی‌شود.»
کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، امروز اعلام کرد که «هیچ نشانه‌ای در دست نیست که اورانیوم غنی‌شده ایران پیش از حمله، از هیچ‌یک از تأسیسات منتقل شده باشد.»
موضع ایران درباره پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای
در حالی که برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند ایران ممکن است پس از جنگ از پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) خارج شود، امیرسعید ایروانی تأکید کرد قانونی که این هفته در مجلس ایران تصویب شده همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به حالت تعلیق درمی‌آورد، اما «به‌هیچ‌وجه به معنای خروج ایران از ان‌پی‌تی نیست.»
او تصریح کرد هر توافقی با آمریکا باید «حقوق ایران به‌عنوان یک عضو مسئول ان‌پی‌تی» را به رسمیت بشناسد. ایروانی گفت: «ما چیزی فراتر یا کمتر از حقوقی که به دیگر اعضای ان‌پی‌تی داده شده نمی‌خواهیم. بر اساس این پیمان، هر کشور حق تحقیق، تولید و استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را دارد و ما نیز قصد داریم هر سه جنبه این حق را به‌ویژه تولید داخلی پیگیری کنیم. ایران همچنان بر حفظ توانایی‌های تولید در داخل خاک و قلمرو خود تأکید دارد.»
شبکه سی‌ان‌ان به نقل از منابع دولت ترامپ گزارش داد که آمریکا پیشنهاد سرمایه‌گذاری ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلاری را مطرح کرده است؛ سرمایه‌گذاری‌ای که ترجیح داده می‌شود بخشی از آن از سوی کشورهای عربی خلیج فارس و بخشی از داخل آمریکا تأمین شود و هدفش توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران بدون غنی‌سازی باشد.
ایروانی درباره این پیشنهاد گفت ایران از چنین سرمایه‌گذاری‌هایی بدون «هیچ محدودیتی» استقبال می‌کند، اما آن را به‌عنوان «ابزار فشار» برای مجبور کردن تهران به چشم‌پوشی از حق غنی‌سازی در خاک خود نمی‌پذیرد.
او با قاطعیت اعلام کرد که ایران هیچ‌گونه مصالحه‌ای در خصوص برنامه موشکی خود نخواهد کرد. وی تأکید کرد: «ایران هرگز با کنار گذاشتن این اهرم راهبردی مؤثر موافقت نمی‌کند و اجازه نمی‌دهد در برابر تهدیدهای احتمالی آینده، خلع سلاح شود.»
متن کامل گفت‌وگوی کتبی میان امیرسعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل، و اندرو پاراسیلیتی، رئیس المانیتور، در ادامه منتشر شده است.
المانیتور: آقای ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، گفته واشنگتن امیدوار است توافق صلحی جامع با ایران حاصل شود که زمینه‌ساز رفاه پایدار، ادغام بیشتر و آغاز یک «رنسانس» منطقه‌ای با شورای همکاری خلیج فارس باشد. آیا ایران علاقه‌ای به گفت‌وگو در این‌باره دارد؟ اصولاً آیا تهران به‌دنبال صلح و پیوستن به این روند منطقه‌ای است؟ شرایط و چشم‌انداز ایران برای چنین توافقی چیست؟
ایروانی: ایران همواره در پی یافتن راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای رفع نگرانی‌های احتمالی درباره برنامه هسته‌ای‌اش بوده است. توافق برجام نیز بر همین رویکرد استوار بود و ما همچنان به همان اصول پایبندیم. آنچه اهمیت دارد این است که حقوق ایران به‌عنوان یک عضو مسئول ان‌پی‌تی به‌طور کامل به رسمیت شناخته شود. ما نه کمتر و نه بیشتر از حقوق قانونی خود چیزی نمی‌خواهیم. مطابق ان‌پی‌تی، هر کشور حق تحقیق، تولید و بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را دارد و ما هم قصد داریم هر سه بخش این حق را اجرایی کنیم؛ به‌ویژه تولید داخلی. درعین‌حال، این به‌معنای عدم تمایل ما برای مشارکت در پروژه‌های مشترک با کشورهای دیگر نیست. ما آماده همکاری با همه کشورهای منطقه‌ای دارای راکتور هسته‌ای هستیم؛ چه در حوزه ایمنی و چه تأمین سوخت. ایجاد کنسرسیوم می‌تواند یکی از اشکال این همکاری باشد، اما باید روشن باشد که چنین کنسرسیومی جایگزین برنامه ملی هسته‌ای ایران نخواهد بود و صرفاً نقش مکمل ایفا می‌کند.
المانیتور: آمریکا همچنان تأکید می‌کند که ایران نباید برنامه غنی‌سازی داخلی داشته باشد. آیا تهران حاضر به مصالحه در این زمینه است و احتمال دارد پیشنهاد قبلی آمریکا برای تشکیل کنسرسیوم منطقه‌ای غنی‌سازی در داخل ایران را بپذیرد؟ همان‌طور که فرستاده ویژه ویتکاف اشاره کرده، آیا ایران مایل است با سایر کشورها برای توسعه برنامه غیرنظامی هسته‌ای که نیاز به غنی‌سازی نداشته باشد همکاری کند؟
ایروانی تأکید کرد که ایران همچنان بر انجام غنی‌سازی در خاک خود اصرار دارد. او گفت: «همان‌طور که پیش‌تر هم توضیح دادم، کنسرسیوم می‌تواند به‌عنوان مکمل برنامه هسته‌ای ما عمل کند، اما هرگز جایگزین آن نخواهد بود.»
المانیتور: آیا ایران حاضر است ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده خود را در چارچوب این کنسرسیوم و توافق احتمالی، در یک حساب امانی تحت مدیریت یا نظارت مشترک کشورهای منطقه قرار دهد؟
ایروانی: اگر به توافقی برسیم، همان‌طور که در برجام هم این کار را انجام دادیم و اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌شده‌مان را به روسیه منتقل کردیم و در ازای آن کیک زرد گرفتیم، این بار هم می‌توانیم ذخایر اورانیوم ۲۰ و ۶۰ درصد را به کشور دیگری منتقل کنیم تا از ایران خارج شود و در مقابل کیک زرد دریافت کنیم. راه دیگر این است که این اورانیوم در خاک ایران و تحت پلمب و نظارت آژانس نگهداری شود. این موضوع بستگی به مفاد مذاکرات و شرایط توافق نهایی دارد و برای ما خط قرمز محسوب نمی‌شود. اگر توافقی حاصل شود، این مسئله هم قابل حل خواهد بود.
المانیتور: مجلس ایران پیشنهاد تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را مطرح کرده است. آیا این درست است؟ آیا ایران نباید شفافیت کامل در بازرسی‌های هسته‌ای را تضمین کند؟
ایروانی: بله، مجلس این قانون را تصویب کرده و اجرای آن برای دولت الزامی است. اما این اقدام به معنای خروج ایران از ان‌پی‌تی نیست، بلکه فقط همکاری با آژانس را تعلیق می‌کند. دلیل این تصمیم هم این است که آژانس در انجام مسئولیت‌هایش نسبت به ایران کوتاهی کرده است. ایران با این اقدام می‌خواهد پیام روشنی بدهد: اگر آژانس وظایفش را انجام ندهد، نمی‌تواند توقع داشته باشد ایران یک‌جانبه تعهداتش را ادامه دهد. اگر آژانس رویکردی غیرتبعیض‌آمیز داشته باشد، یعنی حملات آمریکا و اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای ایران را محکوم کند، موضوع را به شورای امنیت ببرد و حقوق ایران تحت ان‌پی‌تی را تضمین کند، در این صورت آماده‌ایم در اجرای این قانون بازنگری کنیم.
المانیتور: اگر توافق صلحی شکل بگیرد، آیا ایران حاضر است سرمایه‌گذاری آمریکا و کشورهای غربی در بخش انرژی خود را بپذیرد؟
ایروانی: اگر توافقی به نتیجه برسد، ما هیچ محدودیتی برای حضور آمریکا یا سایر کشورهای غربی در سرمایه‌گذاری در بخش انرژی قائل نخواهیم شد. اما اگر قرار باشد این سرمایه‌گذاری به‌عنوان ابزاری برای فشار به ایران و وادار کردن ما به کنار گذاشتن برنامه غنی‌سازی مطرح شود، چنین پیشنهادی پذیرفته نیست.
المانیتور: در چارچوب توافق صلح، آیا ایران حاضر است محدودیت یا قیودی بر برنامه موشک‌های بالستیک خود اعمال کند؟
ایروانی: ایران هرگز هیچ محدودیتی بر فعالیت‌های موشکی‌اش نخواهد پذیرفت. تجربه تجاوز اخیر نشان داد اگر ایران از این توانمندی‌های نظامی برخوردار نبود، طرف مقابل هرگز به فکر درخواست آتش‌بس نمی‌افتاد. یکی از دلایلی که آتش‌بس در غزه برقرار نشد یا در لبنان اجرایی نشد این بود که قدرت بازدارندگی گروه‌های مقاومت هنوز به حدی نرسیده که رژیم اشغالگر را تحت فشار جدی قرار دهد یا به آسیب‌پذیری بکشاند. در مقابل، پاسخ قاطع نظامی ایران خسارت سنگینی به بخش‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رژیم وارد کرد. همان‌طور که رئیس‌جمهور آمریکا هم اخیراً اذعان کرده، شدت این خسارت‌ها یکی از عوامل اصلی بود که اسرائیل را مجبور کرد از آمریکا بخواهد روند آتش‌بس را تسریع کند. بنابراین ایران هرگز با کنار گذاشتن این اهرم راهبردی مؤثر موافقت نمی‌کند و اجازه نخواهد داد در برابر حملات احتمالی آینده خلع سلاح شود.
