سرویس خبری ایرات من: تنش‌های اخیر میان ایران و آمریکا وارد فاز جدیدی شده است. در حالی که جنگ اسرائیل و ایران وارد نهمین روز خود شده، تلاش‌های دیپلماتیک محرمانه برای یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز با شکست مواجه شده است. ناپدید شدن رهبر جمهوری اسلامی ایران و عدم دسترسی به وی، مانع اصلی در مسیر این تلاش‌ها محسوب می‌شود.
شکست کانال مخفی دیپلماسی
کانال مخفی ترامپ برای ارتباط با ایران پس از ناپدید شدن رهبر جمهوری اسلامی به بن‌بست رسید. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، این هفته تلاش کردند در میانه تنش‌های شدید میان اسرائیل و ایران، دیداری میان مقام‌های ارشد ایران و آمریکا در استانبول ترتیب دهند.
اما این تلاش زمانی ناکام ماند که رهبر جمهوری اسلامی ایران – که بنا بر گزارش‌ها برای حفظ جان خود در مکان نامعلومی پنهان شده – در دسترس نبود تا اجازه چنین دیداری را صادر کند. این موضوع را سه مقام آمریکایی و یک منبع آگاه تأیید کرده‌اند.
تلاش‌های ترامپ برای مذاکره مستقیم
جزئیات تازه از این ابتکار دیپلماتیک محرمانه نشان می‌دهد که ترامپ چقدر برای تحقق تماس مستقیم با ایرانی‌ها فشار آورده و حتی اعلام کرده بود در صورت لزوم، شخصاً در این نشست حاضر خواهد شد تا به توافقی هسته‌ای دست یابد و از ورود آمریکا به جنگ جلوگیری کند. اما در روزهای بعد، اعتماد ترامپ و تیمش به امکان راه‌حل دیپلماتیک کاهش یافت و آن‌ها بیش‌ازپیش به این باور رسیدند که ایالات متحده احتمالاً چاره‌ای جز اقدام نظامی برای از بین بردن برنامه هسته‌ای ایران نخواهد داشت. ترامپ روز جمعه بار دیگر اعلام کرد که ظرف دو هفته آینده تصمیم نهایی خود درباره ورود به جنگ را اعلام خواهد کرد. او گفت نیاز دارد زمانی در اختیار داشته باشد تا ببیند آیا طرف مقابل «به عقل خود می‌آید یا نه».
ترامپ به خبرنگاران گفت: «من به آن‌ها فرصتی می‌دهم. اینکه این فرصت چقدر طول می‌کشد را باید دید. فقط می‌توانم بگویم حداکثر تا دو هفته.» انتظار می‌رود ترامپ شب شنبه تیم امنیت ملی خود را در اتاق وضعیت کاخ سفید گرد هم آورد تا درباره جنگ اسرائیل و ایران – که اکنون وارد نهمین روز خود شده – رایزنی کنند.
نقش ترکیه در میانجی‌گری
دوشنبه گذشته، ترامپ در جریان نشست گروه هفت در کانادا، تماسی تلفنی از اردوغان دریافت کرد. اردوغان در این تماس پیشنهاد داد که فردای آن روز، نمایندگانی از ایران و آمریکا در استانبول گردهم آیند تا راهکاری دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ بررسی شود. این پیشنهاد، بنا بر گزارش‌ها، از سوی سه مقام آمریکایی و یک منبع مطلع به وب‌سایت خبری «اکسیوس» تأیید شده است.
ترامپ با پیشنهاد اردوغان موافقت کرد و گفت آماده است جی‌دی ونس، معاونش، و استیو ویتکاف، نماینده کاخ سفید، را به استانبول بفرستد. حتی اعلام کرد در صورت نیاز، شخصاً به ترکیه سفر خواهد کرد تا با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، دیدار کند. یکی از مقامات کاخ سفید گفت پیش از تماس اردوغان، ترامپ از طریق دیگر کانال‌های مخفی، «نشانه‌هایی» از سوی ایرانی‌ها دریافت کرده بود که حکایت از تمایل آن‌ها برای مذاکره داشت.
به گفته این مقام، هرچند احتمال حضور شخصی ترامپ هم مطرح شد، اما تمرکز اصلی بر اعزام ونس و ویتکاف بود. پس از آن، اردوغان و حکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، این پیشنهاد را به مسعود پزشکیان و عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، منتقل کردند. دو مقام آمریکایی اعلام کردند که پزشکیان و عراقچی برای دریافت مجوز رسمی، با آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، تماس گرفتند. اما به دلیل پنهان‌بودن رهبر ایران در مکان نامعلوم از بیم ترور توسط اسرائیل، امکان برقراری ارتباط با او وجود نداشت. ساعاتی بعد، مقام‌های ایرانی به طرف ترکیه‌ای اطلاع دادند که موفق به کسب تأیید رهبری نشده‌اند. پس از آن، ترکیه به اطلاع آمریکا رساند که ملاقات لغو شده است.
تهدیدات نظامی و آمادگی برای جنگ
اندکی پس از این اتفاق، ترامپ در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» پیامی تند و خطاب‌محور منتشر کرد. او نوشت: «ایران باید توافقی را که به آن‌ها گفته بودم، امضا می‌کرد. چه شرم‌آور و چه اتلاف جان انسان‌ها. به‌صراحت می‌گویم: ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد.
این را بارها گفته‌ام! همه باید فوراً تهران را ترک کنند!» یکی از مقامات ارشد کاخ سفید تأکید کرد که انتشار این پیام صرفاً به شکست مذاکرات مربوط نبود و رابطه مستقیمی با آن نداشت. این مقام افزود، فراخوان ترامپ برای تخلیه غیرنظامیان از تهران – شهری با ده میلیون نفر جمعیت و نزدیک به هفده میلیون نفر در منطقه کلان‌شهری – نشان‌دهنده تمایل او برای محافظت از جان مردم ایران بوده است.
در روزهای اخیر، مقام‌های ایرانی هم در اظهارات علنی و هم در پیام‌های غیررسمی اعلام کرده‌اند که تا زمانی که حملات اسرائیل ادامه داشته باشد، وارد مذاکره مستقیم با آمریکا نخواهند شد. ترامپ روز جمعه گفت توقف جنگ برای آغاز گفت‌وگوی مستقیم با ایران «بسیار دشوار» خواهد بود. او همچنین تأکید کرد که اسرائیل در تلاش برای نابودی برنامه هسته‌ای ایران «عملکرد موفقی» داشته است. روز شنبه، رجب طیب اردوغان در استانبول با عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، دیدار کرد و از او خواست گفت‌وگوی مستقیم با دولت ترامپ را آغاز کند.
به گفته دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه، اردوغان در این دیدار اعلام کرد که کشورش آماده است به‌سرعت زمینه مذاکرات مستقیم را فراهم کند. صبح شنبه، شش فروند بمب‌افکن رادارگریز B-2 از پایگاه هوایی خود در ایالت میسوری به پرواز درآمدند و به سمت غرب حرکت کردند. این اطلاعات بر پایه داده‌های ردیابی پرواز منتشر شده است. تحلیلگران معتقدند این بمب‌افکن‌ها در صورت آغاز حمله احتمالی آمریکا به ایران، نقش مهمی ایفا خواهند کرد؛ چرا که قادر به حمل بمب‌های سنگرشکن ۳۰ هزار پوندی هستند که احتمالاً برای حمله به تأسیسات زیرزمینی فردو طراحی شده‌اند.
وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) در پاسخ به پرسش‌ها، خبرنگاران را به کاخ سفید ارجاع داد. ترامپ روز جمعه گفت اسرائیل تنها «ظرفیت بسیار محدودی» برای نفوذ به تأسیسات فردو دارد و افزود: «آن‌ها می‌توانند تا حدی نفوذ کنند، اما توان لازم برای حمله عمیق را ندارند. باید صبر کنیم و ببینیم چه می‌شود؛ شاید اصلاً نیازی به آن نباشد.»
