پادکست این متن را گوش دهید

سرویس خبری ایران من: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین نشست خود، قطعنامه‌ای مهم علیه ایران تصویب کرد که نشان‌دهنده تشدید نگرانی‌های بین‌المللی درباره برنامه هسته‌ای این کشور است. این قطعنامه که با اشاره به عدم همکاری مستمر تهران با آژانس تنظیم شده، مسائل جدی در زمینه شفافیت و پایبندی به تعهدات پادمانی را برجسته می‌کند.

اتهامات آژانس و موضع شورای حکام

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قطعنامه‌ای تازه، ایران را به عدم پایبندی به توافق‌نامه پادمان‌ها متهم کرد و خواستار همکاری فوری تهران با آژانس شد.

اعضای شورا ضمن قدردانی از تلاش‌های حرفه‌ای و بی‌طرفانه مدیرکل و تیم بازرسان آژانس برای اجرای توافق‌نامه پادمان‌های ان‌پی‌تی در ایران، بار دیگر بر نقش حیاتی و مستقل آژانس در راستی‌آزمایی پایبندی ایران به تعهداتش تأکید کردند.

شورا یادآور شد که ایران موظف به اجرای کامل و به‌موقع تعهدات پادمانی خود است و همکاری شفاف و مؤثر تهران، برای حل مسائل طولانی‌مدت مطرح‌شده در گزارش شماره GOV/2025/25 و گزارش‌های پیشین، ضروری است.

در این قطعنامه، با اشاره به مصوبات قبلی شورا در تاریخ‌های ۱۹ ژوئن ۲۰۲۰، ۸ ژوئن و ۱۷ نوامبر ۲۰۲۲، ۵ ژوئن و ۲۱ نوامبر ۲۰۲۴، ابراز تأسف شده که ایران با وجود فرصت‌های متعددی که از سال ۲۰۱۹ در اختیار داشته، همچنان از همکاری کافی در چارچوب توافق‌نامه پادمان‌ها خودداری کرده است.

یافته‌های آژانس درباره سایت‌های اعلام‌نشده

طبق گزارش جدید آژانس، ایران اطلاعاتی درباره مواد هسته‌ای و فعالیت‌های مرتبط در سه سایت اعلام‌نشده — لاویسان‌شیان، ورامین و تورقوزآباد — ارائه نکرده است. به دلیل فقدان پاسخ‌های فنی معتبر از سوی تهران، آژانس نمی‌تواند مشخص کند که این مواد مصرف شده‌اند، با سایر مواد مخلوط شده‌اند یا همچنان خارج از نظارت قرار دارند.

آژانس نتیجه‌گیری کرده که این سایت‌های اعلام‌نشده، بخشی از یک برنامه پنهانی و ساختاریافته بوده‌اند که ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰ دنبال می‌کرده و در برخی موارد، از مواد هسته‌ای اظهارنشده استفاده شده است.

یافته‌های آژانس نشان می‌دهد که ایران در بازه زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸، در تورقوزآباد مواد هسته‌ای ناشناخته، تجهیزات آلوده و سایر اقلام مربوط به برنامه اعلام‌نشده پیشین را نگهداری کرده است؛ اقلامی که بعدها از محل خارج شده‌اند و مکان فعلی آن‌ها مشخص نیست.

مدیرکل آژانس همچنین اعلام کرده که بخشی از اورانیوم استفاده‌شده در آزمایش‌های تولید فلز اورانیوم — که بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ در آزمایشگاه‌های جابر بن حیان انجام شده — هنوز سرنوشت مشخصی ندارد و آژانس قادر به تعیین وضعیت آن نیست.

نقض تعهدات و نگرانی‌های آژانس

شورا بار دیگر یادآوری کرده که خودداری مداوم ایران از اجرای کد اصلاحی ۳.۱، نقض تعهداتی است که این کشور در سال ۲۰۰۳ پذیرفته و امکان تعلیق یا تغییر یک‌جانبه آن وجود ندارد. عدم ارائه اطلاعات طراحی و پیش‌طراحی درباره تأسیسات جدید، موجب شده دید آژانس نسبت به فعالیت‌های مرتبط با پادمان‌ها محدود شده و اجرای مؤثر این توافقات با مانع مواجه شود.

به‌گفته شورا، خودداری‌های مکرر ایران از همکاری با آژانس، در حالی‌که نشانه‌هایی از تلاش برای پنهان‌کاری، از جمله پاک‌سازی گسترده و ارائه اطلاعات نادرست وجود دارد، مانع از آن شده که آژانس بتواند صحت ادعاهای ایران و ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای این کشور را تأیید کند.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده که ریشه بسیاری از مسائل موجود، به تعهدات ایران در چارچوب توافق‌نامه پادمان‌های NPT بازمی‌گردد. او هشدار داده تا زمانی که ایران برای حل این موارد همکاری نکند، آژانس نمی‌تواند تضمین دهد که برنامه هسته‌ای ایران صرفاً اهداف صلح‌آمیز دارد.

مدیرکل همچنین نگرانی جدی خود را درباره افزایش سریع ذخایر اورانیوم با غنای بالا توسط ایران ابراز کرده است؛ کشوری که با وجود نداشتن سلاح هسته‌ای، تنها کشوری است که چنین موادی را تولید می‌کند. به گفته او، آژانس نمی‌تواند نسبت به پیامدهای احتمالی اشاعه این مواد بی‌تفاوت باشد.

شورا از این‌که ایران با وجود تلاش‌های پیوسته مدیرکل برای پیشبرد روند حل‌وفصل مسائل معلق پادمانی و بهبود همکاری‌ها — از جمله نشست‌های سطح‌بالا میان آژانس و ایران در تهران در آوریل ۲۰۲۵، و همچنین اجرای کامل بیانیه مشترک مورخ ۴ مارس ۲۰۲۳ — همچنان از ارائه توضیحات فنی معتبر درباره مواد هسته‌ای اعلام‌نشده خودداری کرده، ابراز تأسف کرد.

تصمیمات شورا و خواسته‌ها از ایران

شورای حکام بار دیگر تأکید کرده که ایران هنوز همکاری کامل، روشن و ضروری با آژانس را آغاز نکرده و اقدامات کلیدی مشخص‌شده در قطعنامه‌های ژوئن و نوامبر ۲۰۲۴ را اجرا نکرده است. این در حالی‌ست که مسائل پادمانی همچنان بدون پاسخ باقی مانده‌اند و این وضعیت، توانایی آژانس برای راستی‌آزمایی عدم انحراف مواد هسته‌ای به‌سوی سلاح یا سایر ابزارهای انفجاری را به‌شدت تهدید می‌کند.

به دنبال این بن‌بست، شورا اعلام کرد که در حل این مسائل پیشرفت حاصل نشده و سپس تصمیمات زیر را به تصویب رساند:

شورا از این‌که ایران با وجود درخواست‌ها و فرصت‌های مکرر، همچنان در ارائه همکاری کامل طبق توافق‌نامه پادمان‌ها کوتاهی کرده، ابراز تأسف عمیق کرد.

شورای حکام حمایت قاطع خود را از آژانس اعلام کرد و از مدیرکل خواست تلاش‌های خود را برای اجرای کامل توافق‌نامه پادمان‌ها با ایران، اجرای این قطعنامه و مصوبات پیشین ادامه دهد و در صورت وقوع تحولات مهم، شورا را در جریان قرار دهد.

شورا تأکید کرد که کوتاهی‌های مکرر ایران در همکاری با آژانس از سال ۲۰۱۹ — به‌ویژه درباره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای در سایت‌های اعلام‌نشده که در گزارش GOV/2025/25 آمده — نقض تعهدات ایران در چارچوب ماده XII.C اساسنامه آژانس تلقی می‌شود.

همچنین بر اساس ماده ۱۹ توافق‌نامه پادمان‌های جامع، شورا به این نتیجه رسید که آژانس قادر نیست تأیید کند مواد هسته‌ای محافظت‌شده تحت این توافق‌نامه به سمت سلاح‌های هسته‌ای یا دیگر وسایل انفجاری منحرف نشده‌اند.

در پایان، شورا اعلام کرد که ناتوانی مدیرکل در ارائه تضمین درباره ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران — همان‌طور که در گزارش GOV/2025/25 اشاره شده — موضوعی‌ است که در صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد و در این زمینه نگرانی عمیق خود را ابراز کرد.

شورای حکام از مدیرکل آژانس خواست تلاش‌های خود را برای اجرای این قطعنامه و مصوبات پیشین ادامه دهد و گزارش‌های لازم را ارائه کند. شورا همچنین اعلام کرد که زمان‌بندی و محتوای این گزارش‌ها را طبق ماده XII.C اساسنامه آژانس، ماده ۱۹ توافق‌نامه پادمان‌های جامع ایران و ماده III.B.4 اساسنامه بررسی خواهد کرد.

شورا بر ضرورت فوری اقدام ایران برای اجرای تعهدات قانونی خود تأکید کرد و خواستار انجام موارد زیر بدون هیچ‌گونه تأخیر شد:

ارائه توضیحات فنی معتبر درباره منشأ ذرات اورانیوم یافت‌شده در دو سایت اعلام‌نشده اطلاع‌رسانی دقیق به آژانس درباره محل کنونی مواد هسته‌ای و تجهیزات آلوده ارائه تمامی اطلاعات، اسناد و پاسخ‌هایی که آژانس برای ارزیابی نیاز دارد فراهم‌سازی دسترسی به سایت‌ها، مواد و امکان نمونه‌برداری توسط بازرسان آژانس

شورا همچنین یادآور شد که ایران ملزم به اجرای کد اصلاحی ۳.۱ و ارائه تمامی اطلاعات طراحی و پیش‌طراحی تأسیسات جدید به آژانس است.

شورا خاطرنشان کرد ارائه اطلاعات کامل و دسترسی لازم توسط ایران، به آژانس این امکان را می‌دهد که مسائل پادمانی را حل‌شده اعلام کند. این اقدام همچنین نیاز به پیگیری بیشتر شورا در این موارد را از میان برمی‌دارد.

شورا از ایران خواست که هرچه سریع‌تر وضعیت عدم انطباق خود با توافق‌نامه پادمان‌ها را اصلاح کرده و تمامی اقدامات ضروری مورد نظر آژانس و شورا را اجرا کند تا مدیرکل بتواند درباره درستی و کامل بودن اظهارات هسته‌ای ایران اطمینان بدهد.

شورا بار دیگر بر حمایت خود از مسیر دیپلماتیک برای حل‌وفصل اختلافات درباره برنامه هسته‌ای ایران تأکید کرد، از جمله مذاکرات ایران و آمریکا که می‌تواند به توافقی فراگیر برای پاسخ به همه نگرانی‌های بین‌المللی منجر شود. شورا همچنین همه طرف‌ها را به مشارکت سازنده در این روند تشویق کرد.

در پایان، شورا تصمیم گرفت متن کامل این قطعنامه و گزارش‌های مرتبط مدیرکل را به‌صورت عمومی منتشر کند و تأکید کرد که این موضوع همچنان در دستور کار شورا باقی خواهد ماند.