سرویس خبری ایران من: دونالد ترامپ با بازگشت به قدرت، یکی از بحث‌برانگیزترین سیاست‌های دوران ریاست‌جمهوری اول خود را مجدداً احیا کرده است. ممنوعیت سفر جدید که از دوشنبه اجرایی می‌شود، تأثیرات گسترده‌ای بر شهروندان کشورهای مختلف خواهد داشت و موجب تشدید بحث‌های حقوقی و سیاسی در آمریکا شده است.
جزئیات ممنوعیت جدید سفر
دونالد ترامپ از دوشنبه، محدودیت‌های جدیدی برای سفر به آمریکا اعمال می‌کند که شامل ممنوعیت ورود شهروندان ۱۹ کشور خواهد بود.
رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، روز چهارشنبه اعلام کرد که قصد دارد یکی از سیاست‌های جنجالی دوران ریاست‌جمهوری اول خود را دوباره به اجرا بگذارد. بر اساس این تصمیم، ورود شهروندان ۱۲ کشور به آمریکا به‌طور کامل ممنوع می‌شود و برای اتباع هفت کشور دیگر نیز محدودیت‌هایی در نظر گرفته خواهد شد.
این دستور از ساعت ۱۲:۰۱ بامداد دوشنبه اجرایی خواهد شد؛ زمانی که به‌نظر می‌رسد برای جلوگیری از تکرار بی‌نظمی‌ها و هرج‌ومرجی مشابه آنچه در سال ۲۰۱۷ در فرودگاه‌های آمریکا رخ داد، تعیین شده است. در آن زمان، فرمان ممنوعیت سفر بدون اطلاع قبلی اجرا شد. ترامپ که از زمان بازگشت به قدرت در ژانویه از برنامه‌اش برای اعمال دوباره این ممنوعیت‌ها سخن گفته بود، اکنون با پشتوانه حمایت دیوان عالی، موضع قوی‌تری دارد.
کشورهای تحت تأثیر و دلایل انتخاب
در فهرست ۱۲ کشوری که ورود اتباعشان به آمریکا ممنوع شده، برخی پیش‌تر هم در دستور مشابه ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش حضور داشتند، اما نه همه آن‌ها. کشورهای مشمول این ممنوعیت عبارت‌اند از: افغانستان، میانمار، چاد، جمهوری کنگو، گینه استوایی، اریتره، هائیتی، ایران، لیبی، سومالی، سودان و یمن.
علاوه بر این، شهروندان هفت کشور دیگر شامل بوروندی، کوبا، لائوس، سیرالئون، توگو، ترکمنستان و ونزوئلا نیز با محدودیت‌هایی در سفر به آمریکا مواجه خواهند شد.
ترامپ در ویدئویی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، این ممنوعیت جدید را با حمله تروریستی اخیر در شهر بولدر ایالت کلرادو مرتبط دانست و گفت این رویداد نشان‌دهنده خطر اقامت غیرقانونی برخی مهاجران پس از انقضای ویزا است. مظنون این حمله، تبعه مصر بود؛ کشوری که در فهرست جدید ترامپ قرار ندارد. طبق اعلام وزارت امنیت داخلی، این فرد بیش از مدت مجاز ویزای توریستی در آمریکا مانده بود.
ترامپ دلیل اعمال این محدودیت‌ها را ناتوانی برخی کشورها در انجام غربالگری و بررسی دقیق مسافران عنوان کرد و افزود که برخی کشورها نیز از پذیرش بازگشت شهروندان خود خودداری کرده‌اند. او این ادعاها را بر اساس گزارش سالانه وزارت امنیت داخلی آمریکا درباره میزان تخطی از مدت اقامت مجاز دارندگان ویزای توریستی، تجاری و دانشجویی اعلام کرد؛ گزارشی که کشورهایی با نرخ بالای اقامت غیرمجاز را مشخص کرده است.
ترامپ صراحتاً گفت: «ما چنین افرادی را نمی‌خواهیم.»
واکنش‌ها و انتقادات
اضافه شدن نام افغانستان به فهرست کشورها، اعتراض برخی از گروه‌های حامی اسکان مجدد شهروندان افغان را در پی داشت. البته این ممنوعیت برای افغان‌هایی که دارای ویزای ویژه مهاجرتی هستند، یعنی کسانی که در جریان جنگ ۲۰ ساله در افغانستان با آمریکا همکاری کرده‌اند، استثنا قائل شده است.
افغانستان همچنین یکی از بزرگ‌ترین کشورهای مبدأ پناهجویانی بود که در یک سال منتهی به سپتامبر ۲۰۲۴ در آمریکا اسکان یافته‌اند؛ طی این مدت حدود ۱۴ هزار نفر از افغان‌ها به آمریکا منتقل شدند. ترامپ در نخستین روز بازگشت به قدرت، برنامه اسکان مجدد پناهجویان را به حالت تعلیق درآورد.
شان وان‌دایور، رئیس هیئت‌مدیره سازمان AfghanEvac، با انتقاد از این تصمیم گفت: «قرار دادن افغانستان – کشوری که مردمش دو دهه در کنار نیروهای آمریکایی ایستادند – در این فهرست، یک لکه ننگ اخلاقی است. این تصمیم به‌نوعی سیلی است به صورت متحدان آمریکا، کهنه‌سربازان، و همه ارزش‌هایی که ادعا می‌کنیم از آن‌ها دفاع می‌کنیم.»
ترامپ نوشت که افغانستان فاقد نهادی معتبر و قابل همکاری برای صدور گذرنامه یا اسناد هویتی است و زیرساخت‌های لازم برای غربالگری و بررسی دقیق را ندارد. او همچنین به نرخ بالای تخطی اتباع افغان از مدت اعتبار ویزا اشاره کرد.
هائیتی که در دور نخست ریاست‌جمهوری ترامپ از لیست ممنوعیت سفر کنار مانده بود، این‌بار به دلیل آمار بالای تخلفات ویزایی و تعداد زیاد مهاجران غیرقانونی، در فهرست قرار گرفته است. شهروندان هائیتی همچنان از فقر، گرسنگی و بی‌ثباتی سیاسی فرار می‌کنند، در حالی که پلیس و نیروهای وابسته به سازمان ملل با موج خشونت باندهای مسلح مواجه‌اند؛ باندهایی که اکنون کنترل دست‌کم ۸۵ درصد پایتخت، پورتو پرنس، را در اختیار دارند.
ترامپ در بیانیه‌ای نوشت: «هائیتی فاقد یک نهاد مرکزی با دسترسی و اطلاعات کافی در حوزه اجرای قانون است که بتواند تضمین کند شهروندانش امنیت ملی آمریکا را تهدید نمی‌کنند.»
ایران تاکنون واکنش رسمی به قرار گرفتن در این فهرست نشان نداده است. دولت ترامپ پیش‌تر جمهوری اسلامی را «حامی دولتی تروریسم» خوانده بود. بر اساس این ممنوعیت، تنها ایرانی‌هایی می‌توانند وارد آمریکا شوند که یا از قبل ویزا داشته باشند یا تحت برنامه‌های خاص برای اقلیت‌های در معرض خطر، ویزای ویژه دریافت کرده باشند.
سایر کشورهای خاورمیانه‌ای حاضر در فهرست ممنوعیت لیبی، سودان و یمن درگیر منازعات داخلی هستند. بخش‌هایی از خاک این کشورها تحت کنترل گروه‌های متخاصم قرار دارد. سودان درگیر جنگ فعال است، در حالی که جنگ یمن به بن‌بست رسیده و در لیبی، گروه‌های مختلف همچنان مسلح‌اند.
سازمان‌های بین‌المللی امداد و نهادهای فعال در اسکان پناهجویان، به شدت با این ممنوعیت مخالفت کرده‌اند. ابی مکسمن، رئیس اکسفام آمریکا، در واکنشی تند گفت: «این سیاست ربطی به امنیت ملی ندارد، بلکه هدفش ایجاد تفرقه و بدنام کردن جوامعی است که در پی امنیت و فرصت در آمریکا هستند.»
پیشینه تاریخی و تصمیمات قضایی
این ممنوعیت بخشی از فرمان اجرایی‌ای است که ترامپ در ۲۰ ژانویه صادر کرد. در این فرمان، وزارت خارجه، وزارت امنیت داخلی و اداره اطلاعات ملی موظف شدند گزارشی درباره کشورهایی با «نگرش‌های خصمانه» نسبت به آمریکا تهیه کنند و بررسی کنند که آیا ورود شهروندان این کشورها تهدیدی برای امنیت ملی محسوب می‌شود یا نه.
ترامپ در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود در ژانویه ۲۰۱۷ نیز فرمانی مشابه صادر کرد که بر اساس آن ورود شهروندان هفت کشور عمدتاً مسلمان عراق، سوریه، ایران، سودان، لیبی، سومالی و یمن—به آمریکا ممنوع شد.
این تصمیم یکی از جنجالی‌ترین و آشفته‌ترین اقدامات دوران ابتدایی ریاست‌جمهوری ترامپ بود. مسافران از این کشورها یا اجازه سوار شدن به پرواز را پیدا نمی‌کردند یا پس از ورود به فرودگاه‌های آمریکا بازداشت می‌شدند. این افراد شامل دانشجویان، اساتید، بازرگانان، گردشگران و حتی خانواده‌هایی بودند که برای دیدار با بستگان آمده بودند.
این ممنوعیت که بعدها به نام «ممنوعیت مسلمانان» یا «ممنوعیت سفر» شناخته شد، پس از مجموعه‌ای از چالش‌های قضایی بازنویسی و اصلاح شد و در نهایت، نسخه‌ای از آن در سال ۲۰۱۸ به تأیید دیوان عالی آمریکا رسید.
نسخه نهایی این فرمان، گروه‌های مختلفی از مسافران و مهاجران را تحت تأثیر قرار داد؛ از جمله اتباع ایران، سومالی، یمن، سوریه و لیبی، به علاوه شهروندان کره‌شمالی و برخی مقام‌های دولتی ونزوئلا و خانواده‌هایشان.
ترامپ و حامیانش این ممنوعیت را اقدامی برای حفاظت از امنیت ملی آمریکا دانسته‌اند و آن را دفاع‌پذیر توصیف کرده‌اند. با این حال، ترامپ در جریان کارزار انتخاباتی سال ۲۰۱۶ صراحتاً خواستار «ممنوعیت ورود مسلمانان» شده بود—موضعی که انتقادات گسترده‌ای را به دنبال داشت.
