سرویس خبری ایران من: در بحبوحه تنش‌های منطقه‌ای و تلاش‌های دیپلماتیک جدید، دولت ترامپ پیشنهادی جدید و محرمانه برای حل بحران هسته‌ای ایران ارائه داده است. این پیشنهاد که برخلاف مواضع علنی مقام‌های آمریکایی انعطاف‌پذیری بیشتری نشان می‌دهد، می‌تواند نقطه عطفی در روابط واشنگتن-تهران محسوب شود.
جزئیات پیشنهاد محرمانه آمریکا
بر اساس اطلاعاتی که پایگاه خبری «اکسیوس» به آن دست یافته، این پیشنهاد به ایران اجازه می‌دهد برای مدتی نامشخص، غنی‌سازی سطح پایین اورانیوم را در خاک خود ادامه دهد؛ نکته‌ای که با مواضع علنی مقام‌های بلندپایه آمریکایی در تضاد است.
استیو ویتکوف، فرستاده ویژه کاخ سفید، و مارکو روبیو، وزیر خارجه، پیش‌تر به‌صراحت اعلام کرده بودند که ایالات متحده هرگز اجازه غنی‌سازی اورانیوم را به ایران نخواهد داد و بر لزوم برچیدن کامل تأسیسات هسته‌ای ایران تأکید کرده بودند. اما نسخه محرمانه این پیشنهاد، در هر دو زمینه انعطاف‌پذیری بیشتری نشان می‌دهد.
ایران بارها تأکید کرده که هیچ توافقی را نخواهد پذیرفت که غنی‌سازی برای مقاصد غیرنظامی را ممنوع کند؛ موضعی که با خط قرمز علنی آمریکا در تعارض است.
با این حال، به‌گفته دو منبع مطلع که جزئیات این پیشنهاد را برای اکسیوس شرح داده‌اند – یکی از آن‌ها به‌صورت نکته‌به‌نکته – این طرح می‌تواند مسیر روشنی برای رسیدن به توافق فراهم کند.
واکنش‌ها و موضع‌گیری‌های مختلف
دولت ترامپ با ارائه این پیشنهاد، احتمال انتقاد از سوی متحدان خود در کنگره و اسرائیل را پذیرفته است. در حالی‌که دولت بنیامین نتانیاهو و ده‌ها سناتور جمهوری‌خواه از کاخ سفید خواسته‌اند بر موضع عدم‌اجازه غنی‌سازی و تعطیلی کامل برنامه هسته‌ای ایران پایبند بماند.
کاخ سفید هیچ‌یک از جزئیات افشاشده از این پیشنهاد در گزارش اکسیوس را تکذیب نکرده است.
کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید، در واکنش به گزارش‌ها گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ به‌صراحت اعلام کرده که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. فرستاده ویژه، آقای ویتکوف، یک پیشنهاد مفصل و قابل‌قبول به رژیم ایران ارائه کرده که پذیرش آن به نفع خود ایران است. در عین حال، برای حفظ احترام به روند جاری مذاکرات، دولت درباره جزئیات این پیشنهاد با رسانه‌ها صحبت نخواهد کرد.»
شرایط و تعهدات پیشنهادی
پیشنهاد ارائه‌شده توسط ویتکوف در روز شنبه، حاوی «ایده‌های مقدماتی» برای ادامه مذاکرات در دور بعدی گفت‌وگوهاست.
در این پیشنهاد آمده که ایران اجازه ساخت تأسیسات جدید غنی‌سازی را نخواهد داشت و باید «زیرساخت‌های کلیدی برای تبدیل و فرآوری اورانیوم» را برچیند. همچنین ایران موظف است تحقیقات و توسعه جدید در زمینه سانتریفیوژها را متوقف کند.
در چارچوب این طرح، توافق نهایی بر ایجاد یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم متمرکز خواهد بود که شروط مشخصی را شامل می‌شود.
به‌موجب این پیشنهاد، ایران مجاز نخواهد بود ظرفیت‌های غنی‌سازی داخلی خود را فراتر از نیازهای واقعی و مشخص برای اهداف غیرنظامی توسعه دهد. طبق مفاد پیشنهادی، ایران باید پس از امضای توافق، به‌طور موقت سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به سه درصد کاهش دهد. مدت این دوره، موضوع مذاکره میان طرفین خواهد بود.
تأسیسات غنی‌سازی زیرزمینی ایران نیز باید برای مدتی که در توافق تعیین می‌شود، از حالت عملیاتی خارج شوند.
فعالیت‌های غنی‌سازی در تأسیسات روی‌زمینی ایران به‌طور موقت به میزانی محدود خواهد شد که برای تولید سوخت راکتورهای هسته‌ای کافی باشد؛ مطابق با راهنمایی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.
در این پیشنهاد آمده که توافق باید «سامانه‌ای قدرتمند برای نظارت و راستی‌آزمایی» ایجاد کند که شامل اجرای فوری پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز خواهد بود. بر اساس این طرح، هرگونه تسهیل در تحریم‌ها تنها پس از آن اجرایی خواهد شد که ایران «تعهد واقعی» خود را به تأیید آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برساند.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز دوشنبه اعلام کرد که ایالات متحده هنوز تضمین‌های کافی درباره زمان و نحوه لغو تحریم‌ها ارائه نکرده است.
بقایی همچنین تأکید کرد که تهران همچنان در حال بررسی پیشنهاد آمریکا است و ادعای واشنگتن مبنی بر «قابل‌قبول» بودن این پیشنهاد را تا حدی رد کرد.
نگرانی‌های اسرائیل و چشم‌انداز آینده
به‌نظر می‌رسد پیشنهاد جدید آمریکا، موجب نگرانی نتانیاهو و تیم مشاورانش شود؛ کسانی که همواره از واشنگتن خواسته‌اند تنها سخت‌گیرانه‌ترین توافق ممکن را با ایران بپذیرد. طبق گزارش اکسیوس، ترامپ به نتانیاهو هشدار داده که از هر اقدامی که به روند مذاکرات لطمه بزند خودداری کند.
نتانیاهو در گذشته از حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران حمایت کرده و برای اقدام سریع در صورت شکست مذاکرات آماده شده است.
مقام‌های آمریکایی نگران‌اند که او حتی بدون هماهنگی با ترامپ نیز وارد عمل شود.
این پیشنهاد در بسیاری از بندهای کلیدی، شباهت‌هایی به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران دارد، هرچند برخی جنبه‌های آن متفاوت است. دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق زمان اوباما خارج شد.
انتظار می‌رود دور ششم مذاکرات هسته‌ای طی روزهای آینده برگزار شود.
