سرویس خبری ایران من: مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا به یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های دیپلماتیک منطقه تبدیل شده است. پنجمین دور این مذاکرات حساس در رم برگزار شد، اما نتایج آن نشان‌دهنده عمق اختلافات و تردیدهای فزاینده میان دو طرف است. این گزارش به بررسی جزئیات این مذاکرات، مواضع طرفین و چشم‌انداز آینده روند دیپلماتیک می‌پردازد.
پایان ناامیدکننده پنجمین دور مذاکرات
ایران و ایالات متحده روز جمعه پنجمین دور از مذاکرات حساس هسته‌ای خود را در رم به پایان رساندند؛ در حالی‌که فضای مذاکرات تحت تأثیر تردیدهای فزاینده در تهران و موضع سخت‌گیرانه‌تر واشنگتن قرار داشت.
یک مقام ارشد دولت ترامپ روز جمعه اعلام کرد که مذاکرات نیاز به ادامه دارد و دو طرف توافق کرده‌اند «به‌زودی» دوباره دیدار کنند. او گفت: «گفت‌وگوها همچنان سازنده است و پیشرفت‌هایی هم حاصل شده، اما هنوز مسیر طولانی در پیش است.» به گفته این مقام، این دور از مذاکرات که با حضور استیو ویتکوف، نماینده آمریکا در امور خاورمیانه، برگزار شد، بیش از دو ساعت به طول انجامید.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، نیز در گفت‌وگویی تلویزیونی با خبرگزاری صداوسیما اظهار داشت: «این مذاکرات به‌قدری پیچیده است که نمی‌توان در دو یا سه جلسه به نتیجه رسید.» او همچنین تأکید کرد که هیئت‌های ایرانی و آمریکایی یکی از حرفه‌ای‌ترین دوره‌های مذاکرات را پشت سر گذاشته‌اند.
با این حال، دو منبع مطلع ایرانی به سی‌ان‌ان گفته‌اند که احتمال دستیابی به توافق بسیار کم است؛ چراکه آمریکا همچنان بر توقف کامل برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران اصرار دارد؛ درخواستی که به گفته مقامات ایرانی، می‌تواند مذاکرات را به بن‌بست بکشاند.
این منابع تأکید کرده‌اند که هدف ایران از شرکت در مذاکرات رم، صرفاً بررسی آخرین مواضع آمریکا بوده، نه تلاش جدی برای پیشرفت در روند مذاکرات.
خطوط قرمز و مواضع غیرقابل انعطاف
عراقچی پیش از سفر به رم، در پیامی در پلتفرم ایکس (توییتر سابق) بر خطوط قرمز ایران تأکید کرد و نوشت: «پیدا کردن مسیر توافق، علم موشک نمی‌خواهد؛ اگر قرار است سلاح هسته‌ای صفر باشد، ما توافق می‌کنیم. اما اگر هدف، صفر غنی‌سازی باشد، توافقی در کار نخواهد بود.»
دولت ترامپ خواستار توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران شده است؛ موضوعی که به گفته استیو ویتکوف، «می‌تواند راه را برای ساخت سلاح هسته‌ای باز کند.» اورانیوم اگر تا سطح بالایی غنی‌سازی شود، می‌تواند در ساخت بمب هسته‌ای استفاده شود. ایران در مقابل تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً با اهداف صلح‌آمیز دنبال می‌شود و در قالب یک توافق حاضر است تعهد دهد که اورانیوم را به سطح تسلیحاتی غنی‌سازی نکند.
عراقچی همچنین در رم با بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، دیدار کرد. طبق بیانیه وزارت امور خارجه ایران، این دیدار در ادامه گفت‌وگوهای جاری برگزار شد و دو طرف ضمن بررسی آخرین وضعیت مذاکرات، درباره مسیر ادامه کار تبادل‌نظر کردند.
در این بیانیه آمده است که زمان و مکان دور بعدی مذاکرات در آینده اعلام خواهد شد. مقامات آمریکایی هنوز به‌طور رسمی درباره نتایج مذاکرات روز جمعه اظهار نظری نکرده‌اند.
بدر البوسعیدی، که نقش میانجی را در این مذاکرات ایفا می‌کند، روز جمعه در پستی در ایکس نوشت: «امیدواریم در روزهای آینده مسائل باقی‌مانده روشن شود تا بتوانیم به سوی توافقی پایدار و محترمانه حرکت کنیم.»
ایران خود را برای اجرای «طرح ب» آماده می‌کند.
یک نماینده ارشد مجلس ایران روز شنبه به سی‌ان‌ان گفت که با توجه به روند ناامیدکننده مذاکرات، تهران در حال بررسی گزینه‌های جایگزین موسوم به «طرح ب» است، هرچند جزئیاتی از این طرح ارائه نکرد.
ابراهیم رضایی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در گفت‌وگویی در محل مجلس گفت: «ما هنوز امیدوار نیستیم، چون طرف آمریکایی همچنان بر توقف کامل غنی‌سازی پافشاری می‌کند؛ در حالی‌که می‌دانیم جمهوری اسلامی ایران هرگز چنین شرطی را نمی‌پذیرد. شخصاً از روند مذاکرات ناامید شده‌ام و امید چندانی به دستیابی به توافق ندارم. بنابراین، ما خود را برای طرح ب آماده می‌کنیم.»
رضایی همچنین تأکید کرد که هنوز برای ارزیابی نهایی مذاکرات زود است و افزود: «تا این لحظه، نشانه‌ای از جدیت واقعی در طرف آمریکایی مشاهده نکرده‌ایم.»
عراقچی روز پنج‌شنبه اعلام کرده بود که ایران با تقویت نظارت بازرسان بین‌المللی موافق است، اما از حق خود برای پیگیری برنامه هسته‌ای، از جمله غنی‌سازی اورانیوم، عقب‌نشینی نخواهد کرد. آمریکا در مقابل وعده داده در صورت خلع سلاح هسته‌ای، تحریم‌های اقتصادی فلج‌کننده علیه ایران را لغو کند.
در گذشته، واشنگتن مواضع دوگانه‌ای درباره حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم ارائه داده بود، اما در هفته‌های اخیر رویکرد سخت‌تری اتخاذ کرده و تأکید دارد که هیچ سطحی از غنی‌سازی پذیرفته نخواهد شد.
این تغییر موضع باعث تردید جدی در تهران شده و مقامات ایرانی نسبت به نیت واقعی آمریکا برای رسیدن به توافق ابراز نگرانی کرده‌اند. ایران پیش‌تر بارها هشدار داده بود که غنی‌سازی، خط قرمز غیرقابل مذاکره جمهوری اسلامی است.
دو منبع ایرانی به سی‌ان‌ان گفته‌اند که در تهران، بدبینی نسبت به صداقت آمریکا در مذاکرات رو به افزایش است. آن‌ها در بیانیه‌ای مشترک تأکید کردند: «اظهارات رسانه‌ای و شیوه مذاکره آمریکا باعث دلسردی گسترده در میان تصمیم‌گیران تهران شده است. وقتی آمریکا می‌داند که ایران هرگز توقف کامل غنی‌سازی را نمی‌پذیرد اما باز هم بر آن پافشاری می‌کند، این تصور در تهران تقویت می‌شود که واشنگتن در پی توافق واقعی نیست، بلکه مذاکرات را به ابزاری برای افزایش فشار تبدیل کرده است.»
به گفته این منابع، برخی مقامات ایرانی در ابتدا امیدوار بودند آمریکا به دنبال توافقی دوطرفه و «برد-برد» باشد، اما اکنون اجماعی شکل گرفته که دولت ترامپ عمداً مذاکرات را به سوی بن‌بست هدایت می‌کند.
این منابع افزودند که گرچه هیچ‌یک از طرفین مایل نیستند میز مذاکره را ترک کنند، اما مواضع سخت‌گیرانه آمریکا روند گفت‌وگوها را بی‌اثر کرده و احتمال ادامه طولانی جلسات رسمی را کاهش داده است.
به گفته آن‌ها، تهران دیگر تلاش‌های آمریکا برای فاصله گرفتن از سیاست‌های سخت اسرائیل را باور ندارد و پیشنهادهای واشنگتن را همسو با دستورکار بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، می‌داند؛ کسی که قاطعانه مخالف هرگونه غنی‌سازی در ایران است.
منابع آگاه به سی‌ان‌ان گفته‌اند که استیو ویتکوف روز جمعه در حاشیه مذاکرات رم، با رون درمر، مشاور نتانیاهو، دیدار کرده است.
تشدید تحریم‌ها و تهدیدات نظامی
واشنگتن در میانه مذاکرات دیپلماتیک، با اعمال تحریم‌های تازه و تهدید به اقدامات نظامی، فشارها بر ایران را تشدید کرده است.
وزارت خارجه آمریکا روز چهارشنبه اعلام کرد که بخش ساخت‌وساز ایران را زیرمجموعه مستقیم یا غیرمستقیم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دانسته و فهرستی از ۱۰ ماده راهبردی را منتشر کرده که به گفته واشنگتن، در برنامه‌های هسته‌ای، نظامی یا موشکی ایران به کار گرفته می‌شود.
تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در این‌باره گفت: «با این اقدامات، ایالات متحده اختیار بیشتری برای جلوگیری از دسترسی ایران به مواد راهبردی مورد نیاز در بخش ساخت‌وساز تحت کنترل سپاه و برنامه‌های توسعه‌ای آن خواهد داشت.»
سخنگوی وزارت خارجه ایران، اقدام مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، را محکوم کرد و آن را «اقدامی شنیع، غیرقانونی و غیرانسانی» توصیف کرد.
علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد ایران، در پیامی در ایکس نوشت: «موج جدید تحریم‌های آمریکا تنها باور مردم ایران را تقویت می‌کند که سیاست‌گذاران آمریکایی در تلاش‌اند هر راهی را برای جلوگیری از توسعه و پیشرفت ایران سد کنند. این تحریم‌ها که درست پیش از پنجمین دور مذاکرات اعلام شدند، تردیدها درباره صداقت دیپلماتیک آمریکا را بیشتر کرده‌اند.»
سوءبرداشت از «روان‌شناسی ایرانی»
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران مستقر در بروکسل، معتقد است که در واشنگتن سوءبرداشتی رایج وجود دارد؛ این‌که ایرانِ تضعیف‌شده احتمال بیشتری برای امتیاز دادن دارد.
او می‌گوید: «هرچه ایران ضعیف‌تر شود، احتمال امتیاز دادن از سوی آن کمتر می‌شود.» واعظ تأکید کرد که بعید است تهران با توافقی که صرفاً بر پایه خواسته‌های واشنگتن باشد، موافقت کند.
او این رویکرد آمریکا را «سوءتفاهم کامل نسبت به روان‌شناسی ایرانی» توصیف کرد و افزود: «برای ایران، تسلیم شدن در مذاکرات بدتر از حمله احتمالی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای‌اش تلقی می‌شود.»
واعظ هشدار داد: «اگر ایران از موضع ضعف امتیاز بدهد، عملاً خود را در سراشیبی‌ای قرار داده که ممکن است به فروپاشی نظام بینجامد.»
در همین حال، چند مقام آمریکایی به سی‌ان‌ان گفته‌اند که ایالات متحده اطلاعات تازه‌ای در اختیار دارد که نشان می‌دهد اسرائیل در حال آماده‌سازی برای حمله احتمالی به تأسیسات هسته‌ای ایران است؛ این در حالی‌ست که دولت ترامپ همچنان به دنبال گزینه دیپلماتیک با تهران است.
سنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقای اندیشکده چتم‌هاوس لندن، در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان هشدار داد که تهدید نظامی نه‌تنها مؤثر نخواهد بود، بلکه ایران را مصمم‌تر خواهد کرد. او گفت: «بهترین مسیر برای پیشبرد مذاکرات، استفاده از کانال‌های غیررسمی و گفت‌وگوهای پنهانی میان دو طرف است.»
مایک هاکابی، سفیر آمریکا در اسرائیل، روز پنج‌شنبه در گفت‌وگویی با جیم شیوتو از سی‌ان‌ان، به‌طور تلویحی از احتمال حمایت آمریکا از طرح‌های هسته‌ای اسرائیل در شرایط مشخص خبر داد.
هاکابی گفت: «تصور نمی‌کنم آمریکا مخالفتی با دفاع یک کشور مستقل از خود داشته باشد، به‌ویژه وقتی آن کشور تهدید را جدی و واقعی بداند.»
او همچنین تأیید کرد که واشنگتن از تحرکات اسرائیل برای اقدام احتمالی نظامی آگاه است.
به گفته هاکابی: «ما قطعاً از سطح آمادگی اسرائیل باخبریم. البته به این معنا نیست که تصمیم نهایی گرفته شده، اما آن‌ها معتقدند که با تهدیدی وجودی از سوی ایران روبه‌رو هستند.»
تحلیل‌گران می‌گویند اگر اسرائیل تأسیسات هسته‌ای ایران را هدف قرار دهد، نه‌تنها مذاکرات با آمریکا از بین می‌رود، بلکه احتمال خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیز وجود دارد؛ پیمانی که هدف آن جلوگیری از اشاعه تسلیحات هسته‌ای است.
تریتا پارسی، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی در واشنگتن، گفت: «اصرار دولت ترامپ بر توقف کامل غنی‌سازی، آن را در بن‌بستی خودساخته قرار داده و این تصور را در ایران تقویت کرده که اگر عقب‌نشینی نکند، حمله اسرائیل در راه خواهد بود.» او افزود: «با این حال، به نظر می‌رسد ایران این تهدیدها را چندان جدی نمی‌گیرد.»
پارسی هشدار داد: «اما اگر این تهدیدها در میانه مذاکرات هسته‌ای به واقعیت تبدیل شوند، تهران احتمالاً پاسخ شدیدی خواهد داد. دیگر خبری از سیاست صبر نخواهد بود.»
او در پایان گفت: «اگر اسرائیل قصد اقدامی داشته باشد، باید به‌روشنی دانست که هدفش نابودی برنامه هسته‌ای ایران نیست—چون چنین توانی ندارد—بلکه هدف، نابودی دیپلماسی است.»
