پادکست این گزارش را بشنوید

سرویس خبری ایران من: در تحولی غیرمنتظره در کاخ سفید، دونالد ترامپ مشاور امنیت ملی خود را به دلیل هماهنگی‌های غیرمجاز با دولت اسرائیل برکنار کرد. این تصمیم که نشان‌دهنده تنش‌های عمیق در درون دولت آمریکاست، تعادل قدرت در سیاست خارجی واشنگتن را دستخوش تغییر کرده است.

ریشه‌های بحران و نارضایتی تدریجی

بحران در کاخ سفید: ترامپ مشاور امنیت ملی‌اش را به دلیل هماهنگی‌های مشکوک با اسرائیل برکنار کرد. تصمیم دونالد ترامپ برای کنار گذاشتن مایکل والتز، مشاور امنیت ملی‌اش، نتیجه انباشته شدن تدریجی نارضایتی‌ها از این افسر سابق نیروهای ویژه بود؛ فردی که به‌وضوح تمایل بیشتری به استفاده از گزینه نظامی نسبت به خود رئیس‌جمهور داشت.

ماجرا زمانی اوج گرفت که در ماه مارس، یک خبرنگار به اشتباه وارد یک گروه چت محرمانه در اپلیکیشن سیگنال شد؛ همین اشتباه سرنوشت شغلی والتز را رقم زد. اما اختلاف‌های او با دیگر مقامات ارشد، به‌ویژه در مورد اقدام نظامی علیه ایران، از همان ابتدای دولت جدید آغاز شده بود؛ موضوعی که چند مقام بلندپایه دولت ترامپ روز جمعه تأیید کردند.

تحولات ساختاری در شورای امنیت ملی

این اتفاق باعث شد برخی در کاخ سفید به کارایی شورای امنیت ملی سنتی تردید کنند. اکنون، از اینکه مارکو روبیو—وزیر امور خارجه‌ای که ترامپ پنجشنبه به‌طور موقت به جای والتز منصوب کرد—برای مدتی طولانی در این جایگاه بماند، خرسند هستند. این تغییر احتمالاً از نقش نهادی که دهه‌ها در سیاست خارجی آمریکا تأثیرگذار بوده، خواهد کاست و در عین حال یکی از چهره‌های حامی مداخله نظامی را از حلقه اصلی تصمیم‌گیری کنار می‌زند.

ترامپ والتز را برای سمت نمایندگی آمریکا در سازمان ملل معرفی کرده، بنابراین او همچنان در دولت باقی خواهد ماند. منابع نزدیک به دولت می‌گویند که مشکلات والتز به‌تدریج انباشته شد. سوزی وایلز، رئیس دفتر کاخ سفید، کم‌کم به این نتیجه رسید که او مناسب ریاست‌جمهوری ترامپ نیست. این موضوع را یکی از مقامات ارشد، یک مشاور ترامپ و فرد دیگری که در جریان جزئیات بود، روز جمعه تأیید کردند. همه آن‌ها به شرط ناشناس ماندن، درباره ملاحظات پرسنلی صحبت کردند. ترامپ در پستی در شبکه‌های اجتماعی هنگام اعلام این تغییر نوشت: «با هم، بی‌وقفه خواهیم جنگید تا آمریکا و جهان را دوباره امن کنیم.»

اختلاف بر سر سیاست در قبال ایران و اسرائیل

یکی دیگر از موارد اختلاف، پس از دیدار نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، از کاخ سفید در اوایل فوریه به‌وجود آمد. به گفته منابع، والتز ظاهراً با نظر نتانیاهو مبنی بر اینکه زمان اقدام نظامی علیه ایران فرا رسیده، موافق بود و همین موضوع ترامپ را ناراحت کرد.

گزارش‌ها حاکی از آن است که والتز پیش از این دیدار، به‌صورت فشرده با نتانیاهو درباره گزینه‌های نظامی علیه ایران رایزنی کرده بود. یکی از مطلعین گفت: «والتز می‌خواست جهت‌گیری سیاست آمریکا را به سمتی ببرد که برای ترامپ قابل‌پذیرش نبود؛ چرا که از نگاه رئیس‌جمهور، هنوز راه‌حل دیپلماتیک امتحان نشده بود.» همان منبع تأکید کرد: «وقتی ترامپ از این موضوع مطلع شد، به‌شدت ناراحت شد.» سخنگوی والتز پاسخی به درخواست رسانه‌ها نداد. همچنین سوزی وایلز و کارولین لویت، سخنگوی کاخ سفید نیز از اظهار نظر خودداری کردند.

برخی مقامات دولتی معتقد بودند که والتز تلاش می‌کرد کفه ترازو را به نفع اقدام نظامی سنگین سنگین‌تر کند و در این مسیر، با اسرائیلی‌ها هماهنگ بود. یکی از مشاوران ترامپ با مقایسه این رفتار با دوران ریاست‌جمهوری جرج اچ. دبلیو. بوش گفت: «اگر جیم بیکر می‌خواست بدون اطلاع بوش با سعودی‌ها توافقی پشت‌پرده انجام دهد، اخراج می‌شد. نمی‌توانی چنین کاری کنی. تو برای رئیس‌جمهور کشور خودت کار می‌کنی، نه برای رهبر یک کشور دیگر.»

پیامدهای گسترده‌تر و آینده دولت ترامپ

این تغییر در واقع باعث کاهش تنوع دیدگاه‌هایی می‌شود که به رئیس‌جمهور می‌رسد؛ فردی که حالا مشتاق است در داخل و خارج کشور اثر ماندگاری از خود به‌جا بگذارد. در دوره نخست ریاست‌جمهوری، ترامپ مجبور بود از میان جمهوری‌خواهان سنتی افرادی را برای پست‌های مهم انتخاب کند. اما حالا، نسل جدیدی در حزب جمهوری‌خواه شکل گرفته که تنها ترامپ را به‌عنوان پرچمدار خود می‌شناسد و خود رئیس‌جمهور نیز ترجیح می‌دهد کسانی را انتخاب کند که صرفاً به او وفادار باشند و برنامه‌هایش را بی‌کم‌وکاست اجرا کنند.

مارکو روبیو، جانشین موقت والتز، اگرچه از همان جناح سنتی جمهوری‌خواهان است، اما به گفته مقامات، آمادگی بیشتری برای کنار گذاشتن دیدگاه‌های قدیمی‌اش داشته و به یکی از سخنگویان مؤثر ترامپ تبدیل شده است. او حتی در قبال روسیه و اوکراین، لحن تهاجمی‌تری اتخاذ کرده و هشدار داده که اگر مذاکرات صلح شکست بخورد، آمریکا ممکن است کنار بکشد؛ تهدیدی که ظاهراً پیامدهای سنگین‌تری برای کی‌یف خواهد داشت.

برکناری والتز در حالی صورت گرفت که برخی از چهره‌های بانفوذ دولت، از جمله معاون رئیس‌جمهور جی‌دی ونس، تلاش کردند به او کمک کنند. ونس در جریان سفر ماه مارس به گرینلند – جایی که ترامپ گفته قصد تصاحبش را دارد – والتز را با خود همراه کرد. این تصمیم تا حدی با هدف تقویت موقعیت این مشاور پرحاشیه اتخاذ شد، آن هم چند روز پس از آنکه مجله آتلانتیک فاش کرد والتز به اشتباه سردبیر این نشریه را وارد یک گروه چت مربوط به برنامه‌ریزی حمله نظامی به یمن کرده است. معاون رئیس‌جمهور – که در سیاست خارجی نگاه محتاطانه‌تری نسبت به گزینه نظامی دارد – همچنین تلاش کرد والتز را به محافظه‌کاران همفکر خود معرفی کند.

با این حال، در نهایت وایلز و دیگر اعضای ارشد کاخ سفید به این نتیجه رسیدند که والتز برای فضای جناح غربی کاخ سفید، و به‌ویژه برای ترامپ، گزینه مناسبی نیست. حتی پیش از افشای رسوایی مربوط به سیگنال، موقعیت او شکننده بود و برخی در دولت هشدار می‌دادند که او ممکن است نخستین مشاور ارشد باشد که از سمتش کنار گذاشته می‌شود.

نحوه عملکرد او در استفاده از اپلیکیشن سیگنال – که برای مکاتبات طبقه‌بندی‌شده در دولت تأیید نشده – ممکن است تیر خلاص بوده باشد، با این حال او بیش از یک ماه پس از علنی شدن این موضوع در سمت خود باقی ماند. آنا کلی، سخنگوی کاخ سفید، روز پنجشنبه اعلام کرد: «سیگنال یک اپلیکیشن تأییدشده برای استفاده در امور دولتی است و روی گوشی‌های دولتی نصب می‌شود»، و از استفاده کلی والتز از این اپ دفاع کرد.

برخی از مقامات این سؤال را مطرح کرده‌اند که آیا ترامپ واقعاً به شورای امنیت ملی سنتی نیاز دارد؟ آنها می‌گویند هدف‌شان خدمت مستقیم به شخص رئیس‌جمهور است، نه حفظ ساختارهای نهادی. شورایی متشکل از کارشناسان سیاستگذاری، ممکن است با ذهنیتی که ترامپ دارد – یعنی اینکه خودش بهترین مشاور برای خود است و به توصیه‌های رایج در سیاست خارجی بی‌اعتماد است – جور درنیاید.

یکی از مقامات ارشد کاخ سفید گفت: «بخشی از این فرآیند به خود روند کاری مربوط می‌شود. بنابراین باید با واقعیت موجود هماهنگ شوی، از آن عبور کنی، رشد کنی و تکامل پیدا کنی. به‌نوعی این فقط نتیجه چند ماه تجربه در این مسیر است و پیدا کردن راه‌هایی برای اجرای متفاوت آن.» در سیاست خارجی و حتی در کل ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ ترجیح داده در پست‌هایی که در دوره اول به جمهوری‌خواهان سنتی واگذار شده بود، حالا افراد وفادار به جنبش MAGA را منصوب کند.

تغییرات این هفته نیز بخشی از همین مسیر بود؛ نه تنها یکی از مشاورانی با دیدگاه سنت‌گرایانه برکنار شد، بلکه با انتصاب روبیو به‌عنوان جانشین موقت، قدرت شورای امنیت ملی هم محدودتر شد. انتخاب والتز برای این سمت از ابتدا هم غیرمنتظره بود. با اینکه به ترامپ وفادار بود، دیدگاه‌هایش در سیاست خارجی گرایش تندروانه داشت.

در موضوع روسیه، او طرفدار سیاست سخت‌گیرانه علیه ولادیمیر پوتین بود؛ در حالی که ترامپ رویکردی آشتی‌جویانه‌تر در قبال مسکو و تهران داشت و حتی استیو ویتکاف، دوست نزدیکش را برای پیگیری توافق‌هایی با هر دو کشور مأمور کرده بود. نقش دوگانه روبیو، به‌عنوان وزیر خارجه و سرپرست موقت شورای امنیت ملی، باعث می‌شود فرصت چندانی برای ساختن یک نهاد مؤثر نداشته باشد؛ نهادی که معمولاً با حضور کارشناسان حرفه‌ای از سراسر دولت، مسئول طراحی راهبردهای سیاست خارجی است. مشاوران سنتی امنیت ملی تضمین می‌کردند که سیاست خارجی آمریکا مسیر مشخصی را دنبال کند. اما حالا انتظار می‌رود همه تمرکز بر اجرای خواسته‌های شخص ترامپ باشد.

یکی از مقامات ارشد کاخ سفید گفت که ترامپ روز پنجشنبه، برای تصمیم‌گیری درباره برکناری والتز، به قابل‌اعتمادترین مشاور خود رجوع کرد: یعنی خودش این مقام افزود: «طبیعتاً دیگران هم نظر می‌دهند. اما در تصمیماتی مثل این، حرف آخر را خودش می‌زند.» او اختلافات سیاسی را در تصمیم برای اعزام والتز به سازمان ملل کم‌اهمیت جلوه داد.

این مقام تأکید کرد: «من سال‌هاست که مایک را می‌شناسم. در نهایت، او همان چیزی را اجرا می‌کند که رئیس‌جمهور می‌خواهد، مخصوصاً در حوزه سیاست خارجی. او تصمیمات خودسرانه نمی‌گیرد.»